FENER BALIĞI - ANGLER FISH

Lophius piscatorius

Fener balığı : Fenerbalığıgiller familyasından olan fenerbalığı iki türü kapsayan kemiklibalıklara verilen addır (Lophius budegassa ve Lophius piscatorius). Ilık ve serin denizlerin kıyı kesimlerinde 500 m derinliğe kadar inen, diplerde yaşayan fenerbalıkları çok büyük başlı ve ağızlıdır. Bedenleri sırt ve karına doğru yassılaşır. Gözler başın üst yanındadır. Bu balıklar dipte, yosunlar arasında, yalnızca gözleri ve ağzı dışarda kalmak üzere, hiç kıpırdamadan beklerler. Sırt yüzgeçinin ilk ışınından çıkan ve ağzının üstüne kadar gelen dokunacın ucunda yer alan, püskül gibi kısımdan ışık yayar ve deniz dibinde oluşturduğu yakamozlarla avını yanına çeker ve birdenbire ağzını açarak yutar. Derisi pulsuz ya da düğmelidir. Alt çenelerinin ve başının çevresinden etlice saçaklar sarkar. İskeleti kemikleşmiştir. Dişleri tehlikelidir. Karasularımızda boyu 2 m'yi bulabilen bu hayvan çevresindeki her tür canlıya hatta deniz kuşlarına bile saldırır. Eti lezzetlidir ve daha çok, derisi soyulan kuyruk kesimi makbuldür.

ELEKTRiKLi YILAN BALIĞI - ELECTRIC EEL

Electrophorus electricus

Elektrikli yılanbalığı : Gymnotidae familyasından elektrikli yılanbalığının 50 kadar türü vardır. Tropikal Amerika'da tatlı sularda yaşayan, sazanlar takımından bazı kemiklibalıkların genel adıdır. Derisi çıplaktır, iri bir yılanbalığına benzer ve elektrik organlarıyla donanmıştır. Bedeni dardır, kıvrım kıvrım olabilen bir kuyruk yüzgeci, küçük gözleri vardır. Çok az oksijenli sularda yaşar. Soluk almak için sık sık su yüzeyine çıkar. Elektrik üreten kaslı iki tip organı bulunur. Elektrolokalizasyon görevi yapan organlar ve hayvanın beden uzunluğunun beşte dördünü kaplayan, büyük hayvanları bile felç yapabilecek ya da öldürebilecek kadar güçlü bir elektrik yükü boşaltabilen elektrik organlarıdır. Mesela Electrophorus electricus türünün üyeleri bir atı ya da öküzü öldürebilir. Elektrikli yılanbalıkları böcekler, kurbağalar ve balıklarla beslenir.

ELEKTRiK BALIĞI - TORPEDO

Torpedo marmorata

Elektrik balığı: Hypotremata öbeğinden elektrikbalığı (Torpedo) temel özelliği elektrik boşalımları yapabilmek olan köpekbalıklarının bir öbeğini oluşturur. Elektrikbalıkları, göğsün başa kaynaşmasından oluşan bir ön disk ve iki sırt yüzgeci taşıyan, zehirli iğne bulunmayan, etli kuyruğuyla deniz kedisine (kedibalığı) benzer, Elektrikli levhaların prizmatik sütunlar halinde sıralanmasından oluşan elektrik organları (değişikliğe uğramış kas dokusu), hayvana elektrik boşalmaları (170-220 volt) gerçekleştirme olanağı verir. Elektrikbalığı bu boşalmalar (insan için tehlikesizdir) sayesinde avlarını yutmadan önce felç eder. Elektrik balıkları gece dolaşır, tuzak kurarak avlanır. Kıyıda, kıta sahanlığında, birkaç yüz metre derinlikte kuma gömülür. Doğurarak ürer (her defasında 15 yavru). Kıyılarımızda üç türü vardır. Elektrikbalığı ya da uyuşturanbalığı (Torpedo nobiliana). Lekeli elektrikbalığı ya da lekeli uyuşturanbalığı (Torpedo marmorata). Benekli elektrikbalığı ya da benekli uyuşturanbalığı (Torpedo torpedo).

DÜLGER BALIĞI - ZEUS FABER

Zeus faber

Dülgerbalığı: Dülgerbalığıgiller familyasından dülger balığı (Zeus faber) yüksek ve yassı bedenli kemiklibalıktır. Kıta sahanlığının çamurlu diplerinde öbekler halinde yaşar. Bir yanına yatarak yüzer. Eti lezzetlidir ve boyu 70 cm'e ağırlığı 8 kg'a kadar ulaşır.

DROMIA - SPONGE CRAB

Dromia personata

Dromia : Dromiacea öbeğinin örnek tipi dromia cinsine giren yengeçler daha çok tropikal ve yarıtropikal denizlerde bulunurlar. Akdeniz'de bulunan Dromia personata, küremsi bedenli, kıllı, yumruk iriliğinde bir yengeçtir. İki arka ayağı aracılığıyla sırtı üzerinde canlı bir sünger tutar, onu saklar ve korur. Bazı kesimler hamal veya kambur yengeç ismini de kullanırlar.

DiL BALIĞI - DOVER SOLE

Soleidae

Dilbalığı : Genellikle ılık ve serin denizlerde, bazı türleriyse sıcak denizlerde yaşayan, sol böğrünün üstüne yatarak yüzen, dibi kumlu, az çakıllı, çamurlu, az derin kesimleri yeğleyen Soleidae ve dilbalığıgiller (Bothidae) familyasından bazı yassı kemiklibalıkların genel adıdır. Dilbalıklarının vücudu oval, uzunca ve çok yassıdır. Üzeri dokununca ele set gelen (ktenoid) küçük pullarla kaplıdır. Göz bulunmayan sağ yanının baş bölümünde genellikle siğilimsi kabarcıklar bulunur. Burnu değirmi, ağzı aşağıda, kemerli ve görünen yanında dişsizdir. Kıyılarımızda çoğunluğu küçük boyda (40 cm'e kadar) 18 dilbalığı türü bulunmaktadır. Bothus pantherinus türü sıcak denizlerde yaşamaya uyarlanmış, Süveyş kanalının açılmasından sonra Kızıldeniz'den Akdeniz'e geçmiştir. Akdeniz'de yaygın türlerden Bothus podas yassı bedenli, gözleri birbirine çok uzak, bedeni göz göz lekelerle kaplı, açık kahverengi bedenli bir balıktır. Dilbalığı, genellikle derisi soyularak pişirilir. Tavada, ızgarada, kağıtta ve güveçte pişirilebildiği gibi şişi, buğulaması, ograteni de yapılır ya da beyaz şarap sosuyla hazırlanır.

DiKENCEBALIĞI - DiKENCE BALIĞI

Spinachia spinachia

Pungitius pungitius

Gasterosteus aculeatus

Dikencebalığı : Dikenlibalıkgiller familyasına bağlı dikencebalığı 4 türe ayrılmıştır.
Bunlar: Tatlı sularda yaşayan, pulsuz derili, kimisinin bedeni kemik levhalarla kaplı, sırt yüzgecinin önü üç dikenli, anüs yüzgeci dişlerle dolu tek dikenli, küçük kemiklibalık, boyu 11 cm'e kadardır (Gasterosteus aculeatus). Nadiren denize açılan, sırt yüzgecinin önünde 9-10 kısa diken bulunan ve işitme organlar boğazının altına açılan tatlısu kemiklibalığı, boyu 7 cm'e kadardır (Pungitius pungitius). Yalnızca denizde yaşayan, sırt yüzgecinin önünde 14-16 diken bulunan ve zostera yosunluklarında çok görülen kemiklibalık türü, boyu 20 cm'dir (Spinachia spinachia). uzun dikencebalığı. Dikence balığı bütün Avrupa sularında yaygındır ama acı sulara ve denizlere girmektende geri kalmaz. Durgun sulardaki otlar arasında yaşar. Küçük hayvanlarla ve başka balıkların yumurtalarıyla beslenir. Üreme zamanı erkek dikencebalığı göz alıcı renklere bürünür. Saldırganlaşır ve bir alanı sınırlayarak orada, böbrek salgısıyla birbirine yapıştırdığı otlardan bir yuva yapar. Bir ya da bir çok dişiyi art arda yuvaya yumurtlamaya davet eder. Sonra döllediği yumurtaları kıskançlıkla korur. Hem yumurtaların hem de yavruların oksijen almasını sağlar. Dikencebalıklarının erişkinlerinde kemik levhalarının sayısı ve büyüklüğü son derece değişiktir.

DEV DENiZ KAPLUMBAĞASI - LEATHER BACK SEA TURTLE

Dermochelys coriacea

Dev deniz kaplumbağası: Bağasız kaplumbağagiller familyası örnek tipi olan dev deniz kaplumbağası (Dermochelys coriacea) bağası bulunmayan, engine yakın her yerde yaşayabilen deniz kaplumbağasıdır. Dev deniz kaplumbağası bugünkü kaplumbağaların en büyüğüdür. Ön yüzme küreklerinin açıklığı 3 m'dir. Bağası boylamasına 7 karina oluşturarak uzanan, kalın bir deriye gömülü, kiremit gibi üst üste binmiş, küçük kemik levhalarından oluşur. Özellikle balıkla ve yumuşakçalarla beslenir ve yumurtalarını, özel bir yer seçmeden kumsallara yumurtlar.

DERE iSKORPiTi - BULLHEAD

Cottus gobio

Dere iskorpiti: Cottus gobio gibi tatlı sularda ve Enophyrs bubalis gibi denizlerde yaşayan iri kafalı çeşitli balıklara dere iskorpiti denir. Dere iskorpiti, kıyılarda yalnız yaşayan, dikenlerle donanmış çok iri kafalı balıklardır. Pusu kurarak avlanır ve çok yırtıcıdır. Erkekleri ve dişileri boyları ve renkeleriyle birbirlerinden ayrılır. Yumurtalar bir taşın altına konur ve erkek yumurtaları korur. Triglops murrayi ve Myoxocephalus scorpius Avrupa kıyılarına kadar inen kuzey türleridir. Cottus gobio, suda yaşayan böcekler ve balık yumurtalarıyla beslenir. Avrasya'nın bütün soğuk ve yüksek kesimlerinde bulunur.

DENiZ YILDIZI - STARFISH - SEA STAR

Asteridae

Denizyıldızı: Derisidikenliler (Asteridae) familyasından denizyıldızlarının 200'den fazla türü vardır. Başlıca özellikleri, kollarının dallı olmaması, pek esnek olmamaları, genellikle kollarının kaide bölümünün geniş ve sayılarının 5 (ne var ki Asterina cinsinde 6-8'e, Solaster cinsinde 14'e kadar varan dala rastlanır) olmasıdır. Ortada yer alan bir disk çevresinde ışın düzeni içinde sıralanan bu kolların boyları genellikle kısadır ve birbirlerinden pek uzak değildir. Kollar rastlantı sonucu hatta isteyerek kopabilir ve kopan kolların her biri eksiksiz bir hayvana dönüşür. Denizyıldızının karın yüzünde kolların olukları içinde küçük çekmenler ve ortada ters yüz olabilen bir sindirim kesesi vardır. Asıl denizyıldızı (Asterias rubens), çekmenlerini kabukları üzerine yapıştırarak kabuklarını açtığı midyelerle beslenir. Kabuğunu açtığı midyenin içine ters dönmüş midesini sokar ve hayvan evreninde çok ender rastlanan bir dış sindirimi gerçekleştirir. Denizyıldızının başkalaşımı çok karmaşıktır ve larvalar erişkinlere hiç benzemez.

DENiZ YILANI - SEA SNAKES

Hydrophidae

Denizyılanı: Öndenoyukluyılanlar familyasından (Hydrophidae) denizyılanlarının Hint okyanusunun tropikal sularında yaşayan, zehirli ve 50 kadar türü vardır. Denizyılanları denizde yaşamaya uyarlanmışlardır. Tıkız bir kuyruk, sübaplı burun delikleri vardır. Bazı türleri (Laticauda cinsi üyeleri) karaya yumurtlar. Diğerleri doğururlar ve sudan hiç ayrılmazlar. Hepsi de balıkla beslenir ve yüzen insanlar için tehlikeli olabilir. Denizyılanıgiller Filipinler'de cinsel uyarıcı olarak satılır ve füme olarak yenirler. Uzunluğu en çok 2 m'dir.

DENiZ KESTANESi - SEA URCHINUS

Echinoidea

Denizkestanesi: Derisidikenlilerin denizkestaneleri sınıfında yer alan denizkestanesinin (Echinoidea) temel özelliği, kollarının bulunmaması, beşli ya da bazen ikili bakışım göstermesi, sık dikenli olmamasıdır. Az çok birbirine kaynaşmış, üstüste sıralanmış levhacıklardan oluşan sağlam kabuğa sahiptir. Bazı durumlarda bu kabuk ince bir levha kadar yassılaşır. Bazı durumlardaysa küremsi bir biçim alır. Çoğunlukla kürenin iki kutbunda ağız ve anüs deliği bulunur. Anüs kutbunu çevreleyen beş kireçli levhacıkta, eşey bezleri ürünlerinin çıktığı bir delik bulunur. Denizkestaneleri genellikle ayrı eşeylidir. Üreme organı, kabuğun iç yüzüne yapışık bez kökenli beş keseden oluşur. Hayvanın yaşadığı su çevresinde döllenenyumurtalar çok küçüktür. Kireşli iğneciklerin taşıdığı büyük kollarla donanan, plankton hayvanları arasında yer alan larvalara dönüşür. Ekinopluteus adlı bu larvanın içinde denizkestanesi gelişir. Yavru gelişimini tamamlayınca, kabuk çözülür ve yavru kesin biçimini almış olarak dibe düşer. Sığ kıyılardan derin sulara kadar her yerde denizkestanelerine rastlanır. Atlas okyanusu ve Akdeniz'de yaşayan Paracentrotus lividus türü yenebilir. Avrupa kıyılarında bulunan Echinus melo ya da Echinus acutus gibi iri bedenli türlerin kabuğundan süs lambaları yapımında yararlanılır. Deniz kestaneleri sürtme ağlarla dip taraklanarak avlanır. Akdeniz'de denizkestaneleri yaya ya da gemiyle birer birer avlanır. Avcı ucu yarık bir kamışla denizkestanesini yakalar.

DENiZ KEDiSi - COMMON STINGRAY

Dasyatis pastinaca

Denizkedisi: Dikenliuyuşturanbalığıgiller (Dasyatidae) ve denizkedisigiller (Chimaeridae) familyasından denizkedisi, Atlas okyanusu, Akdeniz ve Ege denizi'nde yaşayan, hatta bazı türleri Marmara denizi ve Karadeniz'e kadar yayılan bazı köpekbalıklarının genel adıdır. Kamçı biçimindeki kuyruğunda zehir bezleri vardır. Denizkedileri zehirli balıklardır. Üçgen biçimli göğüs yüzgeçleri, başın önünde bir rostrum oluşturur. Gözler ve birinci solungaç yırtığı sırttadır. Dişleri küçüktür, erkeklerin dişleri dişilerinkinden daha sivridir. Derileri üstünde birkaç dikensi çıkıntı bulunur. Kıyıların genellikle 10-60 m derinlikteki kesimlerinde dolaşır. Doğurarak ürer ve embriyolar dölyatağındaki bir sütle beslenir. Türkiye sularında iki türü yaşamaktadır. Bunlar: Denizkedisi ya da rina (Dasyatis pastinaca boyu 1,5 m'ye kadar), denizkedisi ya da iğneli vatoz ya da rina (Dasyatis centroura boyu 1,5 m'yi bulabilir). Derinlerde dolaşan, yatırma ağı veya trol ağıyla avlanabilen balıklardır. Erkeğin alnında çiftleşme sırasında dişiyi tutmaya yarayan bir eklenti (tentakulum) vardır.

DENiZ KAPLUMBAĞASI - SEA TURTLE

Chelonia mydas

Denizkaplumbağası: Dev denizkaplumbağası dışında denizde yaşayan bütün kaplumbağa türlerini kapsayan denizkaplumbağası (Cheloniidae), iri, yassı bağalı, üyeleri yüzgece dönüşmüş, su içinde kolayca, karada (yumurtlamak için karaya çıkar) güçlükle ilerleyebilen kaplumbağaları içerir. Denizkaplumbağasıgillere bütün sıcak denizlerde rastlanır. Açıklardan çok kıyı kesimlerinde bulunur. Başlıca türleri şunlardır: Ağırlığı 200 kg'ı aşabilen, çoğunlukla otçul beslenen, yumurtaları ve eti makbul olan çorba kaplumbağası ya da yeşil kaplumbağa (Chelonia mydas). Daha iri bir tür olan, çoğunlukla etçil beslenen, eti az yenen karetta kaplumbağası (Caretta caretta). Daha küçük bedenli, belli yörelerde yaşayan, Antiller'de avlanan kurşuni denizkaplumbağası (Lepidochelys olivacea). Etçil beslenen, pulları değerli, soyu giderek azalan, daha çok Hint okyanusu-Büyük Okyanus kesiminde bulunan kiremitli kaplumbağa (Eretmochelys imbricata).

DENiZ KADAYIFI - IRIS MOSS

Chondrus crispus

Denizkadayıfı: Gigartinaceae familyasından deniz kadayıfı (Chondrus crispus), Atlas okyanusu kıyılarında yetişen ve yenebilen kırmızı suyosunudur. Denizkadayıfları kıyılarda kayalar üzerinde ve su içinde yetişen, 5-10 cm boyunda, yarı saydam, sert ve esnek şeritler halindedir. Deniz çekildiği zaman toplanır, yıkanıp temizlenerek güneşte kurutulur. Taze iken bataklık kokusunu andıran bir kokusu vardır. Kurutulan yosunlar telkadayıfı görünümü alır. Kaynar suda pelteleşerek yumuşar. Helme, karbonhidrat, az miktarda iyot ve brom taşır. Haşlanarak çıkarılan suyu, batıda halk arasında çok kullanılan göğüs yumuşatıcı, balgam söktürücü, öksürük kesici bir ilaç sayılır. Ayrıca bu niteliklerinden dolayı hayvan yemi olarak da kullanılır. Helmesi kumaş aprelemede ve besleyici sıvıları pelteleştirmede kullanılır.

DENiZ iNEĞi - STELLER'S SEA COW

Hydrodamalis gigas

Denizineği: Denizineğigiller familyasından denizineği [Rhytina(ya da Hydrodamalis) gigas] Büyük Okyanus'ta yaşamış ve 19.yy'da soyu tüketilmiştir. Steller denizineği, Büyük Okyanus'ta ve Bering boğazında yaşıyordu. Denizineğinin son yakalanma tarihi 1863'e kadar iner ve bu tarihten bu yana hiçbir üyesine rastlanmamıştır. 7-8 m uzunluğunda, ince ve seyrek kıllarla örtülü bedenli, ağzında diş yerine boynuzsu çiğneme levhaları bulunan, yosunlarla beslenen bir hayvandı. Leğen kemiği ilkeldi, arka ayakları yoktu. Saldırgan değildi, eti yenebiliyordu. Denizineğinin soyu hızla tüketilmiştir.

DENiZ iĞNESi - PIPEFISH

Syngnathus acus

Deniziğnesi: Deniziğnesigiller familyasından Syngnathus cinsinden kemiklibalıklara deniziğnesi denir. Deniziğnelerinin, bir zırhın (birbirine eklenen halkalardan oluşan kemik levhalar) koruduğu ipliksi uzun bedenleri vardır. Uzun, boru biçimindeki burnu, dar ve dişsiz bir ağza açılır. Solungaçları püskül biçimindedir. Göğüs yüzgeçleri çok gelişmiş, anal yüzgeçleri ilkeldir. Erkekler, döllenmiş yumurtaları, karın yüzlerindeki iki kıvrım arasında olgunlaştırır. Syngnathus cinsinden deniziğnelerinin karasularımızda yaşayan 10 türü vardır. Burnu yanlardan iyice yassılmış, saz ve yosunlar arasında küçük organizmalar ve planktonlarla beslenen, boyu 35 cm kadar olan Syngnathus typhle, çoğunlukla derin suları yeğleyen, sürü oluşturan Syngnathus phlegon (18 cm), Syngnathus variegatus (30 cm), Syngnathus schmidti (12 cm), cinsin sularımızdaki en iri türü Syngnathus tenuirostris (40 cm), Syngnathus abaster (15 cm), Syngnathus acus (30 cm), Syngnathus bucculentus (18 cm), Syngnathus taenionotus (20 cm).

DENiZ HIYARI - SEA CUCUMBERS

Holothuroidea

Denizhıyarları: Denizhıyarları (Holothuroidea) kabuğu oldukça yumuşak, ikiyanlı bakışımı nedeniyle beş kollu olduğu belli olmayan, uzun bedenli derisidikenlileri içeren sınıfa verilen addır. Denizde yaşayan bu hayvanlar derisidikenlilerden çok solucanlara benzer ve ışınsal yapıları bazen belirsiz olur. Sürekli bir iskelet oluşturmayan, küçük kireçli kabartıların (iğnecik) içine gömüldüğü meşine benzeyen bir derileri vardır. Ağız bedenin iki ucundan birinde bulunur. Ağız hayvana hem planktonlarla hem de çamur içindeki canlılarla (derin denizlerde yaşayan biçimler) beslenme olanağı veren, sapları 10-30 arasında değişen hareketli dokunaçların oluşturduğu bir taçla çevrilidir. Bedenin öbür ucunda suyun girdiği ve yanlış olarak bazen"akciğer" adı da verilen karmaşık yapılı borucuklar içeren anüs deliği yer alır. Hayvan bir tehlike sezince, iç organlarının tümünü ya da bir bölümünü anüsten dışarı atar. Daha sonra bu organlar yeniden yerlerine döner. Denizhıyarının derisi üzerinde, hayvanı hareket ettiren ayaklar bulunur (podium). Bir çekmenle son bulan ayaklar, düzenli, bütün bedene boyunca ya da bedenin yalnızca bir yüzünde (bu durumda taban ayakkabı tabanı gibi yassı olur) uzanan 5 şerit halinde sıralanır. Yumurtalar bazen rastgele, bazen de olgunlaştıktan sonra bırakılır. Denizhıyarları, denizlerin derin kesimlerinde en bol rastlanan hayvanlardandır. Bütün denizlerde bulunurlar. Sıcak denizlerde mercan kayalıkları arasında yaşayan bireylerin boyu 1m'yi bulabilir. Büyük Okyanus'un bazı adalarında denizhıyarları toplanır, kurutulur, tütsülenir, Asya pazarlarında ve özellikle Çin'de "trepang" adı altında satılır. Denizhıyarlarının bazı biçimleri orta sularda yaşamaya uyarlanmıştır. Birçok cins ve türe ayrılan denizhıyarları iki büyük öbekte toplanır. Ayaklı denizhıyarları ve ayaksız denizhıyarları. Ayaklı denizhıyarları öbeği üç takıma (Dendrochirota, Aspidochirota, Elasipoda), ayaksız denizhıyarları iki takıma (Synaptida, Molpadida) ayrılır.

DENiZ GUZELi - TRICHECHUS

Trichechus senegalensis

Denizgüzeli: Denizinekleri takımı Trichecidae familyasından denizgüzeli (Trichechus) Atlas okyanusunun tropikal kesimlerinin kıyı sularında ve bu sulara dökülen ırmaklarda yaşayan memeli su hayvanlarına verilen ortak ad. Denizgüzelleri tembel, otçul, büyük olasılıkla ortakyaşar bakteriler içeren karmaşık mideli iri memelilerdir. Yalnızca tohumlu bitkilerle (su sümbülleri, buğdaygiller, deniz zosteraları) beslenir. Bu hayvanlar, özellikle Fransız Guyanası ve Florida'da kanalları kaplayan bitkilerden kurtulmak için kanallara sokulurlar. Denizgüzelleri 20-30 bireylik sürüler halinde yaşarlar. Boyları 3 m'yi ağırlıkları yarım tonu bulabilir. Etleri için avlanırlar. Dişilerin göğsünde iki memeleri bulunur. Denizgüzellerinin üç türü vardır. En iyi bilinen tür Trichechus manatus, Antillerde ve Amerika'nın Georgia'sından Fransız Guyanası'na kadar uzanan Atlas okyanusu kıyılarında bulunur. Yüzgeçlerinde tırnaklar bulunan tek denizgüzeli türü olan Trichechus inunquis'e Amazon'da rastlanır. Batı Afrika ve Nijer'deyse Afrika denizgüzeli (Trichechus senegalensis) yaşar.

DENiZ GÜLÜ - BEADLET ANEMONE

Actinia equina

Denizgülü: Hexacorallia sınıfının örnek tipi knidliler şubesinden Actinia cinsinden poliplere verilen genel addır. Kayalık kıyılarda bol bulunur. Katılaşmış düz dibiyle denizaltı kayaçlarına tutunan, iri boyutlu bir polip olan denizgülü, dolayıcı bir dokunaç çemberiyle kuşatılan silindir biçiminde bir gövdeden oluşur. Çemberin ortasındansa ağız açılır. Yutak ve bağırsak boşluğu, bütünü örtemeyen düşey bölmelerle birbirinden ayrılır. Sınıfın adından da (Hexacorallia) anlaşılacağı gibi (hexa=altı) dokunaçlar ve bağırsak bölmeleri hep 6'nın katlarına eşit sayıdadır. Bu ışınsı bakışımdan başka, yarık biçimindeki ağız ve iki iç ve karşıt sifonoglif ile belirlenen iki yanlı bir bakışım daha vardır. Mide bölmeleri eşeylik organlarını ve akontiyaları taşır. İçten ortak yaşar hayvanları barındırır. Döllenmiş yumurtadan planula adı verilen bir larva çıkar. Planula kendi başına tutunarak doğrudan doğruya küçük bir polip olarak gelişir.

DENiZ FiLi - ELEPHANT SEAL

Mirounga leonina

Denizfili: Fokgiller familyasından denizfili (Mirounga leonina) Antartika denizlerinde yaşayan, kafadanbacaklılarla beslenen iri fok. Erkeklerin bir çeşit hortumu vardır ve soluk verirken bu hortumu şişirirler. Yeni Zelanda ve Kerguelen adaları kumsallarında ürerler.

DENiZ BADEMi

Philine angasi

Denizbademi: Philinidae familyasından denizbademi (Philine) yarım yumurta biçiminde, arkadan solungaçlı karındanbacaklı yumuşakça cinsinin genel adıdır. Bedeni mantoyla örtülüdür. Yarısaydam kavkısı beyazdır. Denizin derin kesimlerinde bulunur.

DENiZ AYISI

Callorhinus ursinus

Denizayısı: İrikulaklıgiller familyasından denizayısı (Callorhinus ursinus veya Arctocephalus ursinus) Pribilof ve Commandeur adalarıyla Robben adasında yaşar. Koyu renkli postları makbuldür. Boyları 1,5-2,5 m arasında değişir. Denizayıları zamanlarının büyük bölümünü suda geçirir. Tek başlarına veya küçük koloniler halinde yaşarlar. Çiftleşme döneminde erkekler birkaç dişiden oluşan bir harem kurar. Haremdeki dişilerin sayısı 40'a kadar çıkabilir. Anneler haftada birkaç kez denize açılarak yiyecek arar ve dönüşlerinde binlerce yavru arasından hiç şaşırmadan kendi yavrularını bulurlar.

DENiZ ATI - SEAHORSE

Hippocampus hippocampus

Denizatı: Deniziğnesigiller familyasından Hippocampus cinsinden deniz balıklarının ortak adıdır. Başı beden eksenine dikey duran, ağzı boru biçiminde, küçük bedenli (en çok 20 cm), kuyruk yüzgeci olmayan ve anal yüzgeçleri küçük olan bu balıklar yarı düşey durumda yüzer. Yumurtaların olgunlaşmasıyla erkek ilgilenir. Denizatının bedeni, birbirine eklemlenmiş kemiksi levhalardan oluşan bir zırhla kuşatılmıştır. Boru biçimindeki ağzında diş yoktur. Hayvan, deniz suyunu içine çekerek çok küçük avları yakalayarak beslenir. Solungaçları sorguç biçimindedir. Uzun, koni biçimindeki kuyruğu çoğunlukla kavrayıcıdır. Böbreklerinde malpighi cisimcikleri yoktur. Normal gelişimlerini tamamlamış tek yüzgeçleri göğüs ve sırt yüzgeçleridir. Sırt yüzgeci, beden hemen hemen düşey dururken yüzmesini sağlar. Dişiler yumurtalarını erkeğin karnındaki bir kuluçka kesesine bırakır. Erkek yumurtaları hemen döller ve bir çeşit çok damarlı etene sayesinde yavrular yumurtadan çıkıcaya kadar yumurtaların olgunlaşmasını sağlar. Denizatının 20 kadar türü bilinir. En tanınmış türleri arasında, karasularımızda da bulunan denizatı (Hippocampus hippocampus) ve Hippocampus ramulosus sayılabilir.

DENiZ ASLANI

Zalophus californianus

Denizaslanı : İrikulaklıgiller familyasından yalnızca güney denizlerinde ve Büyük Okyanus'ta yaşayan küçük kulaklı, yüzgeç ayaklılar takımından deniz memelisidir. Denizaslanlarını foklardan yalnızca kepçe kulakları değil ön ve arka üyelerinin yapısı da ayırır. Ön üyeleri yana kaymıştır. Arka üyelerse öne dönüktür ve bu durum toprak üzerinde oldukça çevik biçimde yürümelerine olanak verir. Oysa yüzme ön üyelerle gerçekleştirilir. Erkekle dişi birbirinden iyice farklıdır. Erkek dişiden dört kat daha büyük olabilir. Üreme mevsiminde denizaslanları kıyıda haremler oluşturarak toplanırlar. Haremler erkeğin savunduğu belirli bir alana yerleşirler. Denizaslanları, denizde mürekkep balıkları, balıklar ve kabuklular avlayarak beslenirler. Başka yüzgeçayaklılar da denizaslanlarını avlarlar. Denizaslanlarını denizayılarından ayırt etmek gerekir. Denizaslanları Büyük Okyanus'ta ve Güney yarıkürede yaşarlar. Başlıca denizaslanı türleri arasında çoğunlukla sirklerde kullanılan Kaliforniya denizaslanı (Zalophus californianus) ve Japonya'dan Kaliforniya'ya kadar yayılan kuzey denizaslanı ya da Steller denizaslanı (Eumetopias jubatus) sayılabilir. Kürklü denizaslanları bütün güney denizlerine yayılırlar. Bütün denizaslanları hem etleri hem de yağları için avlanır. Günümüzde denizaslanları yıllık av kotalarının konmasıyla soylarının tükenmesi tehlikesine karşı korunmaktadırlar. Denizaslanlarının kürkleri güzel ve sağlam olmasına karşın su samuru kürkünün yanında değerli sayılmazlar. Denizaslanlarından askeri amaçlarla yararlanma konusunda ABD'de patlayıcı yerleştirme, mayın tarama gibi konularda denemeler yapılmaktadır.

DENiZ ANASI - JELLYFISH

Aurelia aurita

Denizanası : Gerçek medüzler takımı Semeostomae alttakımında denizanası (Aurelia aurita) Avrupa'yı çevreleyen denizlerde sık rastlanan Acalephae öbeğinde iri medüz. Denizanasının, duyuorganlarının çıktığı sekiz yırtıkla donanan bir şemsiyesi vardır. Şemsiyenin kenarlarında da çok sayıda dokunaç bulunur. Manubriyum, her birinde ağza kadar ulaşan birer kanal bulunan dört kolla devam eder. Kolların arasında dört eşey kesesi yer alır. Döllenme dışarda gerçekleşir. Yumurtadan çıkan larva (plamula) tutunur ve scyphistoma'ya dönüşür. Scyphistoma strobilasyon'la çok sayıda medüz ya da ephyra verecek biçimde tomurcuklanır, her ephyradan da bir denizanası oluşur.

DENiZ AKBALIĞI

Lucioperca marina

Deniz akbalığı : Hanigiller familyasından deniz akbalığı (Lucioperca marina) Karadeniz'de ve ılık denizlerin sığ kesimlerinde yaşayan kemiklibalıktır. Henüz Akdeniz'e kadar yayılmamıştır. Boyu 60 cm'ye kadar çıkar. Dişiler yumurtalarını kıyılardaki taş ve bitkilerin üzerine yapıştırır.

ÇiViLi KÖPEKBALIĞI

Echinorhinus brucus

Çivili köpekbalığı : Camgözgiller familyasından çivili köpekbalığı (Echinorhinus brucus) ılık ve serin denizlerde yaşayan yırtıcı kemiklibalıktır. Dipleri yeğleyen çivili köpekbalığının bedeninde yüzlerce sivri uçlu, sert kabartı vardır. Eti bazı ülkelerde "beyaz som balığı" adı altında satılır.

ÇiViSiZ KALKANBALIĞI

Scophthalmus rhombus

Çivisiz kalkanbalığı : Kalkanbalığıgiller familyasından çivisiz kalkanbalığı [dişi kalkanbalığı da denir (Scophthalmus rhombus)] sağ yanına yatan, küçük ve kaygan pullu, kemiksi çıkıntıları bulunmayan, dipte yaşayan kemiklibalıktır. 400 m derinliğe kadar inen kumlu diplerde dolaşan çivisiz kalkan, kabuklular ve balıklarla beslenir.

ÇiViLi KALKANBALIĞI

Psetta maxima

Çivili kalkanbalığı : Kalkanbalığıgiller familyasından çivili kalkanbalığı (Psetta maxima) bütün Kuzey Atlas Okyanusu'nda ve Akdeniz'de yaşayan büyük yassı balıktır. Çivili kalkanbalığı sağ yanına yatar. Bedeni pulsuzdur ama kemiksi kabartılar ve lekelerle kaplıdır. Çok büyük bir renkteşleşme yeteneği vardır. Yırtıcı bir balıktır. Kabuklular ve balıklarla beslenir. Çok lezzetli olan eti, ortaçağda tuzlanır ve morina balığı gibi fıçılara basılırdı. Türkiye sularında boyu 1 m'yi, ağırlığı 25 kg'ı bulabilir.

ÇiPURA - SPARUS AURATA

Sparus aurata

Çipura : İzmaritgiller familyasında çipura [çupra da denir (Sparus aurata)] sırtı gri-mavi, gözleri arasında sarı bir leke, kapakçığında kırmızı çerçeveli siyah bir leke bulunan kemiklibalıktır. Güney Ege ve Akdeniz kıyısındaki bölgelerimizde alyanak adıyla da bilinen çipura, Akdeniz ve Ege denizi'nde çok yaygındır. Kıyı diplerini, limanları ve kıyı gölcüklerini yeğler. Çenesinin ön kısmında uzun kesici dişleri vardır. Arka kesimindeyse azı dişlere benzeyen 3-5 iri dişi vardır ve bunlarla kabukluların kavkılarını öğütür. Türkiye sularında boyu 50 cm'ye ulaşır. Eti çok lezzetlidir.

ÇIRÇIR BALIĞI

Symphodus melops

Symphodus melanocercus

Symphodus tinca

Symphodus roissali

Çırçır balığı : Lapinagiller familyasından çırçır balığı, sıcak ve ılık denizlerin en sığ yerlerinden 250 m derinliklere kadar yayılan Symphodus, Crenilabrus ve Labrus cinsinden küçük kemiklibalıkların ortak adıdır. Çırçır türlerinden Labrus bimaculatus'un renkleri canlıdır. Erkek ve dişilerin renklerinde büyük farklılıklar görülür. Türkiye sularında yaşayan 10 çırçır türü vardır. Bunların üçü yalnızca çırçır adı altında toplanır. Deniz dipleri veya yosunlarla kaplı kayaçlar arasında yaşayan, kabuklularla beslenen, boyu en çok 25 cm'yi bulan Symphodus melops, boyu en çok 18 cm olan Symphodus mediterraneus, sularımızdaki en küçük tür olan Symphodus doderleini ise 10 cm kadardır. Türkiye denizlerinde öbür çırçır türleri ise şunlardır: Taraklı çırçır (Ctenolabrus rupestris 15 cm'e kadar), bıldırcın çırçırı (Symphodus roissalli 15 cm'e kadar), uzun çırçır (Symphodus rostratus 15 cm'e kadar), lekeli çırçır (Symphodus tinca 25 cm'e kadar), karakuyruk çırçır (Symphodus melanocercus 14 cm'e kadar), çil çırçır (Symphodus doderleini 10 cm'e kadar).

ÇEKiÇBALIĞI - SPHYRNA SP.

Sphyrna lewini

Sphyrna mokarran

Çekiçbalığı : Çekiçbalığıgiller familyasında çekiçbalığı (Sphyrna cinsi) sıcak ve ılık denizlerin orta sularında yaşayan, başının iki yanında gözlerinin yer aldığı iki çıkıntı bulunan köpekbalıklarının genel adı. Çekiçbalıkları yazın sıcak denizlerde, beslendikleri balıkların oluşturduğu sürülerin peşinde dolaşırlar. Olta ve ağla avlanırlar. Ne var ki, çok iri olduklarından avlanırken dikkat etmek gerekir. Türkiye sularında üç türü bulunur. Bunlar, küçük gözlü çekiçbalığı adıyla da bilinen Sphyrna tudes (boyu 4,5 m), Sphyrna zygaena (boyu 4 m) ve Sphyrna lewini (boyu 3 m).

ÇARPAN BALIĞI - TRACHINUS RADIATUS

Trachinus radiatus

Çarpanbalığı : Trakonyagiller familyasından çarpanbalığı (Trachinus radiatus ya da Siganus luridus) serin ve ılık denizlerin kıyı bölgelerinde yaşayan, birinci sırt yüzgecinde siyah bir leke bulunan kemiklibalıktır. Çok yırtıcı bir balık olan çarpanbalığı, küçük balıklar, kabuklular, yumuşakçalar vb. ile beslenir. Eti beyaz, gevrek ve lezzetlidir. Boyu en çok 40 cm olabilir.

ÇAPAKBALIĞI - ABRAMIS BRAMA

Abramis brama

Çapakbalığı : Sazangiller familyasından çapakbalığı [Abramis brama (cibrebalığıda denir)] Avrupa, Batı Asya, Kafkasya ve Aral bölgelerinde, Anadolu'nun birçok tatlı sulu göl ve ırmaklarında yaşayan kemiklibalık. Bedeni yassı, yüksek, sıkı ve sert pullarla örtülüdür. Sırt yüzgeci kısa, anal yüzgeci uzun, ağız çevresi sakalsızdır. Ağız açıklığı küçük ve hafif aşağıya dönüktür. Sakin ve sıcak suların dibe yakın kesimlerinde yaşar. Dip çamurunu karıştırarak bulduğu omurgasızlar ve bitki döküntüleriyle beslenir. Sularımızda boyu 50 cm'yi bulabilir. Çapakbalıkları, sakin ve derin sularda yüzer, oltayla avlanır. Oltaya kenevir tohumu küspesi, pişmiş buğday, kuru ekmek kırığı ve ezilmiş patates karışımından yapılmış bir yem takılır. Balığı yakalayabilmek için, oltanın, yem takılmış iğnenin dibe oturacak biçimde ayarlanması gerekir. Çapakbalığı avında kullanılan yemler çok çeşitli olabilir: bir miktar et kurdu veya çamur kurdu, humus kurdu, küçük bir kurtla yerleştirilen patates parçası.

CONUS

Conus marmoreus

Conus

Conus : Konikavkılıgiller familyasının örnek tipi conus (Conus marmoreus), etçil, zehirli, önden solungaçlı ve karındanbacaklı yumuşakça. Conus cinsi üyeleri, ön kesimi güdük, arka kesimi küt, dar ayaklı, ince göz dokunaçlı, çıkıntılı sifonlu hayvanlardır. Uzun, koni biçimli, çoğunlukla keçemsi dış deriyle kaplı kavkıları, canlı renkli bir zemin üstüne kahverengi desenlerle bezelidir. 150 kadarına Üçüncü Zaman arazilerinde fosil olarak rastlanan 500'ü aşkın türü bilinir. Yaşayan türleri sıcak denizlerde bulunur (Akdeniz'de bir tek türü vardır) ve yarıklara, kayaların deliklerine ve mercan kayalıklarında az derin gölcüklere sığınır.

CERiTHiUM

Cerithium eburneum

Cerithium : Cerithiidae familyasından cerithium önden solungaçlı karındanbacaklı yumuşakçaları içeren cinsin adıdır. Dokunaçları az gelişmiştir. Gözleri dışarıda, dokunaçların dibine yakın yerdedir. Kısa bir sifonu ve uzun yumurtamsı bir ayağı vardır. Deliksiz kavkısı dayanıklı, uzun bir kule biçimindedir ve yumurtamsı ağızlıdır. Cerithium cinsi üyeleri, yerkürenin bütün sıcak ve ılıman denizlerinde yaşar. Üst kretase dönemi katmanlarından başlayarak fosillerine rastlanır. Eosen devrinde çok yaygınlaşmıştır.

BIYIKLI BALIK - BARBUS BARBUS

Barbus barbus

Bıyıklıbalık : Bıyıklıbalık (Barbus barbus) tatlı sularda yaşayan, üst dudağında iki çift bıyık bulunan, sırt ve kısa anal yüzgeçleri olan kemikli bir balıktır. Türkiye'de en yaygın tanınan bıyıklıbalık türü Barbus barbus'tur ve bıyıklıbalık, froti, hasbalık, imsirik, kersine, mayabalığı, sarı bıyıklıbalık ve sirpzbalığı adlarıyla tanınır. Bıyıklıbalıklara temiz ve akıntılı sularda, çakıllı ve kumlu diplerde (bunlar küçük avları yakalayarak beslenir) rastlanır. Bıyıklıbalık daha soğuk ve daha bol oksijenli sulara giderek mayıs ayında yumurtlar. Barbus cinci üyelerinin Oligosen'den bu yana yaşadıkları bilinir. Barbus cinsinin birçok türü Afrika'da Nil'den Zambezi'ye kadar uzanan alanda bulunur. Bazı türlere Büyük Sahra'daki geçici su kaynaklarında bile rastlanır. Kör olan bazı türlerse mağaralarda yaşar. Asya'daki türler arasında, Barbus cinsinin en iri üyesi Mahser (boyu 3 m'yi bulabilir) de yer alır. Bıyıklıbalık, akarsuların en hızlı aktıkları kesimi ve özellikle de köprü ayakları yakınında oluşan çalkantılı kesimleri sever. Dipten beslenir ve hemen hemen bütün yemlere gelir. Bıyıklıbalığı avlamak için kurşunlu olta çok uygundur. Bıyıklıbalık, suya çok yakın geçen çekirgeleri yakalayabilmek için suyun dışına bile sıçrayabilir.

BEYAZ BALiNA - BELUGA

Beyaz Balina : Monodontidae familyasından Beyaz Balina (Delphinapterus leucas) nar balinasına benzer dişlibalinadır. Beyaz Balina nam-ı diğer Beluga'nın boyu 5 m'yi bulabilir. Nar balinası gibi beluganın da sırt yüzgeci yoktur. Beyaz balinalar büyük sürüler oluşturur veırmakların iç kesimlerine kadar çekinmeden girer. Zaman zaman Ren gibi büyük ırmaklarda sürüden ayrılarak yolunu şaşırmış belugalara rastlanır. Beyaz balinalar kanaryalarınkine benzer ıslıksı sesler çıkararak birbirleriyle anlaşırlar. Kabuklular, mürekkep balıkları ve yassı balıklarla beslenirler. Başlıca düşmanları insan ve katil balinadır. Düşmanlarının aşırı avlanması nedeniyle sayıları iyice azalmıştır. Beyaz balinanın Türkiye'de, Rusya'dan kaçıp Sinop kıyılarına gelip halkın sevgilisi olan ve Beyaz Balina Aydın adını almasıyla popülerliği artmıştır.

BERLAM

Merluccius merluccius

Berlam - Barlam : Mezgitgiller familyasından Berlam (Merluccius merluccius), boyu 80-100 cm, ağırlığı 3-4 kg, ılık ve oldukça soğuk denizlerde yaşayan kemiklibalıktır. İki sırt, bir anal yüzgeci vardır. Alt çenesinde deri çıkıntısı ya da bıyık bulunmaz. Gündüzleri oldukça derinlerde, geceleri ve bulutlu havalarda yüzeye yakın kesimlerde dolaşır. Eti lezzetlidir. Manyat, ığrıp, difana ve trol ağlarıyla ve el oltasıyla avlanır.

BARBUNYA

Mullus barbatus ponticus

Mullus surmuletus

Mullus barbatus barbatus

Upeneus pori
Upeneus moluccensis

Barbunya : Mullidae familyasında barbunya (Mullus barbatus) sıcak ve ılık denizlerde yaşayan, çenesi bıyıklı, sırtı esmer-kırmızı, yanları sarımsı pembe ya da erguvani-kırmızı, eti çok lezzetli kemiklibalıktır. Barbunya, canlıyken kırmızı, ölünce kahverengi-yeşildir. Dayanıksız ve iri pulları, iki sırt yüzgeci vardır. Kıyıya yakın kumlu ve çamurlu diplerde büyük sürüler halinde dolaşır. Dokunma ve tatma organları bakımından zengin bıyıkları sayesinde yerlerini saptadığı omurgasızlarla beslenir. Türkiye sularında rastlanan dört türü vardır. Barbunya (Mullus barbatus) boyu 40 cm, tekir (Mullus surmuletus) boyu 25 cm, nil barbunyası (Upeneus asymmetricus) ile paşa barbunyasıysa (Upeneus moluccensis) Süveyş kanalının açılmasıyla Hint okyanusu ve Kızıldeniz'den gelerek Ege denizi'ne ulaşan türlerdir. Küçük kafalı (Toplam boyunun yaklaşık 1/5 i kadardır) . Alt çenesinin altında iki sakal bulunur. Yan profilden burnu dik görünür. Ağız kenarı gözlerle hemen hemen aynı hizadadır. Gözün altında küçük pullar bulunur. Üst çene dişşizdir. Arka ve yan bölgelerde uzunlamasına sarı bantlar yerine kırmızımsı-pembe renklenme görünür. Sırt yüzgeçlerinde siyah lekeler bulunmaz. Vücudu yanlardan basık görünümdedir. Sırt bölgesindeki yüzgeçler oldukça ayrıktır. İlk yüzgeçte 8 diken bulunur. İkincisinde 1 diken, 8 yumuşak dikenimsi uzantı bulunur. Pulları geniş ve ayrıktır. Uzunluğu max 30 cm. Genel uzunluğu 10-15cm dir. Başı oldukça dik, vücudunda ve yüzgeçlerinde leke yoktur. Kıyılardaki çakıl, kum ve çamur diplerinde bulunur. Fakat 20-200 m derinliklerde de rastlanabilir. Genelde Akdeniz, Azak Denizi, Britanya adalarından Senegal kıyılarına kadar Atlas Okyanusu'nun doğusunda bulunur. Besinlerini genellikle dipteki omurgasızlardan seçer (Kurtçuk, yumuşakçalar, bentik crustacea'ler) ve ayrıca zooplankton, balık larvası ve bitkisel debris ile beslenir. Küçük balık sürüleri olarak yazı derin sularda geçirirler. Deniz kıyılarının sıcaklığı 7-8 dereceye ulaşınca buralara gelir. Kıyı sıcaklığı 15-16 derece olunca tekrar derin sulara giderler. Haziran-Eylül ayları arasında 9-23 derece arasında ürerler. 1 yaşını doldurunca (8-11 cm) üreyebilirler. Dişileri erkeklerden daha çok yaşarlar.Ülkemizde yılda ortalama 2 ile 5 bin ton arasında avlanır.